Hoe andere landen proberen te profiteren van het feit dat Soedan in een oorlog verwikkeld raakt

Het catastrofale conflict dat Soedan heeft overspoeld kreeg vorig jaar opvallend weinig mondiale aandacht – maar er zijn tekenen die mogelijk aan het veranderen zijn.

Op 7 januari beschuldigde de aftredende regering-Biden de paramilitaire Rapid Support Forces (RSF) formeel van genocide; Kort daarna heroverden de rivaliserende Soedanese strijdkrachten (SAF) de hoofdstad Khartoum en het grootste deel van Gezirah, een strategisch belangrijke staat in het zuiden van de stad.

Afgelopen donderdag kondigde Washington meer sancties aan, dit keer gericht tegen SAF-leider generaal Abdel Fattah al-Burhan, wiens strijdkrachten beschuldigd worden van “willekeurige bombardementen op de civiele infrastructuur, aanvallen op scholen, markten en ziekenhuizen, en buitengerechtelijke executies” – en het gebruik van chemische wapens, wat illegaal is volgens het internationaal recht.

Toch zien velen van degenen die het conflict nauwlettend in de gaten houden, nog steeds dat het tij in het voordeel van de SAF keert.

“Ik denk dat het heel goed mogelijk is dat dit een keerpunt is, tenminste voor SAF”, merkte de Soedanese politieke analist Kholood Khair op. Khair heeft de VN geadviseerd en leidt Confluence Advisory, die zij omschrijft als een ‘denk-en-doe-tank’. Ze was gevestigd in Khartoem totdat in april 2023 de oorlog uitbrak.

In een gesprek met Euronews van Princeton University legde ze uit dat, hoewel de SAF al ruim een ​​jaar op achterstand stond, de recente ontwikkelingen deze aanzienlijk hebben “verjongd” en de RSF hebben verzwakt.

Shaza Elmahdi, een activiste die al lang betrokken is bij de Soedanese pro-democratische beweging, herhaalde haar woorden.

“Ik zou zeggen dat de hulpbronnen van RSF uiteindelijk uitgeput zullen raken. Ze zullen niet veel steun krijgen”, vertelde ze aan Euronews. “Ik zie geen enkele toekomst voor hen als het gaat om het regeren van het land. Ik zie wel een toekomst voor SAF om weer aan de macht te komen.”

De weg naar oorlog

In 2019 werden de oude dictator Omar al-Bashir van Soedan en zijn conservatieve traditionalistische Nationale Congrespartij na een jaar van intense protesten afgezet bij een militaire staatsgreep.

In de turbulente jaren die volgden schommelde Soedan tussen een civiel en een militair bewind, maar werd in de praktijk geleid door de SAF met voorzichtige steun van de RSF – die notoir had geholpen bij het brutaal onderdrukken van een sit-in-protest in juni 2019, een incident waarbij bijna 100 mensen betrokken raakten. mensen vermoord en tientallen vrouwen verkracht.

De nieuwe regeling bleek allesbehalve stabiel. Volgens dr. Gerrit Kurtz, onderzoeker bij de Duitse Raad voor Buitenlandse en Veiligheidsbetrekkingen, ontstonden er al snel scheuren tussen de SAF en de RSF, die ‘al bijna sinds de oprichting van de RSF in 2013 met elkaar in conflict waren.

Khair beweert dat deze verdeeldheid door de internationale gemeenschap werd genegeerd.

‘Een paar weken voordat de oorlog uitbrak… waarschuwde ik de diplomaten met wie ik sprak, en vrijwel iedereen die wilde luisteren, dat oorlog op handen was’, zei ze, zich herinnerend dat de Soedanese bevolking ‘allemaal de spanning in de stad voelde. We zagen RSF-tanks over de brug het eigenlijke Khartoem binnenrollen.”

Ondanks deze waarschuwingen waren veel buitenlandse regeringen meer gefocust op hun eigen belangen dan op wat er ter plaatse gebeurde.

“Voor de Europeanen was het migratie, voor de Amerikanen was het de veiligheid van de Rode Zee”, legde Khair uit. “Destijds zagen we al deze staatsgrepen in West-Afrika en de Sahel … die deze landen bevoordeelden of naar Rusland neigden”.

“Ze hebben elk teken dat ons naar oorlog leidde volledig gemist”.

Toen de RSF op 15 april 2023 een bliksemsnelle reeks aanvallen uitvoerde op SAF-bases en de luchthaven van Khartoem, brak er een grootschalige burgeroorlog uit – en niet alleen tussen de twee facties.

Onder de paraplu van de SAF bevindt zich een groepje kleinere troepen uit het hele land, en hoewel de RSF de steun opeist van milities van de nomadische Arabische Janjaweed-groep, die in de hele Sahel opereert, beschikt zij nog steeds over een relatief samenhangend leiderschap.

En naast hun lokale bondgenoten rekenen de SAF en RSF allebei op belangrijke internationale geldschieters om hen te ondersteunen en te bevoorraden.

Geweren en goud

Hoewel de SAF lange tijd heeft gerekend op steun uit Egypte, waar veel van haar officieren en leiders zijn opgeleid, heeft de RSF een sterke relatie onderhouden met de VAE, die zij heeft geholpen in de door Saoedi-Arabië geleide campagne tegen de Houthi-rebellen in Jemen.

“Terwijl de Saoedi’s zich voornamelijk richten op de luchtoorlog – en er grotendeels in slagen burgers op grote schaal te treffen – hebben de Emiraten een grotere aanwezigheid op de grond”, legt Kenneth Roth, een vooraanstaande Amerikaanse advocaat en voormalig directeur van Human Rights Watch, uit.

Als onderdeel van hun grondaanwezigheid vertrouwden de VAE vanaf 2016 op zo’n 40.000 RSF-troepen. In oktober 2019 waren er 10.000 teruggeroepen naar Soedan.

Roth zei dat hoewel de militaire hulp van de RSF lange tijd een leidende factor is geweest in de omgang van de VAE met de paramilitaire groep, hun relatie ook een “puur mercantilistische” kant heeft.

De VAE is een van ’s werelds grootste importeurs van goud en heeft een lucratieve handel tot stand gebracht ter waarde van tientallen miljarden dollars per jaar in edelmetaal uit door de RSF gecontroleerde gebieden in Soedan. Het levert de groep in ruil daarvoor zowel wapens als contant geld op. En de Emiraten zijn niet de enige externe actoren die deelnemen aan de Soedanese goudkoorts.

“De Egyptenaren hebben sinds het begin van de oorlog aangekondigd dat hun goudvoorraden hoger zijn dan ooit”, zei Khair. “Egypte heeft niet zoveel goud. Het is duidelijk dat ze hun goud van SAF krijgen.”

Talrijke mediaberichten hebben gewezen op een bloeiende goudsmokkel over de grens van Noord-Soedan naar Egypte, wat aangeeft dat Egyptische grenspatrouilles mogelijk opzettelijk de ogen sluiten voor de illegale handel.

Egypte heeft sinds het uitbreken van de oorlog het merendeel van de drie miljoen Soedanese vluchtelingen opgevangen. De economie verkeert sinds 2022 in een vrije val, sindsdien is het Egyptische pond gedaald van 17 naar ongeveer 50 ten opzichte van de euro. Khair zegt dat de regering deze problemen vaak niet aan het binnenlands beleid toeschrijft, maar aan de Soedanese toestroom.

“Je hebt landen die nu heel erg aan de speen van de Soedanese oorlogseconomie zuigen en werkelijk geen enkele prikkel hebben om naar een oplossing te zoeken”, concludeerde Khair.

Locatie, locatie, locatie

Het is niet alleen goud dat externe actoren tot het conflict heeft verleid. Kurtz, Khair en Elmahdi wezen allemaal op de strategische ligging van Soedan als een belangrijke reden voor buitenlandse betrokkenheid.

“De groeiende belangstelling van de Emiraten ligt in de havens”, zei Elmahdi. Haar diagnose werd herhaald door Khair, die suggereerde dat de belangen van de VAE niet louter economisch zijn.

“Het is een kwestie van middelen,” legde ze uit, “maar ook van het ondermijnen van hun potentiële politieke tegenstanders, en dus kijken de VAE eerst en vooral naar Saoedi-Arabië. Het wil het bereik van Saoedi-Arabië ondermijnen.”

“Het is een zeer Britse benadering van het imperialisme: een klein land met veel havens in verschillende delen van de wereld.”

Iran, dat de SAF steunt, heeft ook aangedrongen op toegang tot Port Sudan, dat de SAF volgens Kurtz gebruikt als onderhandelingschip om steun van de VS te krijgen.

En Rusland is nooit ver verwijderd van een conflict in de regio, dat uiteindelijk zowel de SAF als de RSF tegelijkertijd heeft gesteund.

“Het land beschouwt Soedan niet als een geheel,” zei Khair, “niet als een unitair land, maar als een land dat zich uitstrekt over twee geopolitieke zones: de Rode Zee en de Sahel.”

“En zij weet dat de RSF een integraal onderdeel is van haar werk in de Sahel en dat de SAF een integraal onderdeel is van haar werk in de Rode Zee. Dus feitelijk ziet zij geen tegenstrijdigheid.”

“Het krijgt ook heel veel goud van hen beiden”, merkte ze op.

Khair en Kurtz kwamen echter krachtig terug op het idee dat het conflict eenvoudigweg een proxy-oorlog was, en zeiden dat het label de aandacht afleidde van de realiteit ter plaatse.

“Dat kan, je moet praten over externe inmenging en externe ondersteuning. Daar bestaat geen twijfel over”, legt Kurtz uit. “Het betekent niet dat het een proxy-oorlog is. Het is niet het hoofdthema van de oorlog. De nadruk ligt vooral op de macht in Soedan.”

Wat nu?

Het conflict lijkt een nieuwe fase in te gaan, niet alleen vanwege de recente ontwikkelingen ter plaatse, maar ook vanwege de veranderende omstandigheden van de externe financiers die er tot nu toe bij betrokken zijn geweest.

Hoewel zowel Rusland als Iran de substantiële kosten hebben gedragen van het op verschillende manieren voeren en ondersteunen van meerdere oorlogen – niet in de laatste plaats Ruslands titanisch kostbare grootschalige invasie van Oekraïne – blijven ze vastbesloten hun soms hardhandige invloed in het Midden-Oosten en de Sahel te behouden.

Maar met de val van Bashar al-Assad in Syrië hebben Iran en Rusland een van hun belangrijkste regionale bondgenoten verloren, en in het geval van Moskou de belangrijkste marinebasis in het Middellandse Zeegebied. Veel analisten vermoeden dat het Kremlin nu naar landen als Soedan en Libië kijkt om zijn invloed te versterken.

Rusland is al begonnen met het overbrengen van troepen en uitrusting van Syrië naar Syrië Libië: van ten minste vier Russische Il-76-vrachtvliegtuigen is bekend dat ze in de week na de val van al-Assad vanuit Moskou of de Wit-Russische hoofdstad Minsk naar de Libische stad Benghazi zijn gereisd.

Voortgezette vredesbesprekingen in Jemen hebben intussen verre van gegarandeerd succes, maar vooruitgang in de richting van een of andere regeling zou ervoor kunnen zorgen dat de VAE minder geopolitiek afgeleid wordt en over betere middelen beschikt om zijn invloed in Soedan uit te breiden.

Op de grond

Hoewel Khair beweerde dat de Amerikaanse beschuldiging van genocide ‘veel, veel, veel te laat in de regering-Biden’ kwam, bestaat er binnen Soedan een algemene consensus dat het een belangrijke mijlpaal in de oorlog blijft.

“Ik denk dat de beschuldiging 100% juist is. Ik ben blij dat hij het noemde zoals het is”, beaamt Roth, terwijl hij het grimmig vergelijkt met de “oogkleppen” waarvan hij zei dat de regering-Biden dit volhield tijdens Israëls verwoestende campagne in Gaza.

“Trump kan de (de verklaring van) genocide niet ongedaan maken”, vertelde Roth aan Euronews. “Zelfs als hij zou zeggen ‘mijn ministerie van Buitenlandse Zaken is het er niet mee eens’, is de schade al aangericht.”

Anderen maken zich zorgen dat het beschuldigen van de RSF van genocide voorbijgaat aan acties van alle strijdende partijen die volgens een VN-rapport op geloofwaardige wijze neerkomen op grote oorlogsmisdaden aan alle kanten. Sommigen beweren dat het de oorlog zelfs zou kunnen verlengen.

“Er bestaat een duidelijke mogelijkheid dat ook deze genocide-vastberadenheid kan bijdragen aan een meer gedeeltelijke houding in de oorlog tegen Soedan,” zei Kurtz, “die het moeilijker zou maken om de oorlog te beëindigen omdat het zou leiden tot een soort hoger niveau van militarisering. .”

Khair bracht het terug naar de menselijke prijs. “Mensen verwachten dat de SAF en de RSF sancties krijgen voor heel verschillende zaken die allemaal op hetzelfde neerkomen, en dat kost veel burgers het leven”, zei ze.

“Het wordt een uitputtingsslag.”