In een ander tijdschema zou de New York Stock Exchange gevestigd zijn geweest in een indrukwekkende toren in de vorm van een Mayatempel; Disney World zou uitkomen in een afterpartypark met de naam Night World, en het Centre Pompidou in Parijs zou zo hoog zijn geweest als een 105 meter hoog albasten ei.
Voor elk architectonisch project dat gebouwd is, zijn er vele andere stilgevallen of vergeten, en bestaan ze alleen nog als had-kunnen-zijn in schetsen of renderings. Deze niet-gerealiseerde prestaties — veel van ’s werelds beroemdste architecten — worden samen getoond in het compendium “The Atlas of Never Built Architecture”, met zo’n 350 projecten die zijn teruggebracht van een verbluffende 5.000 werken. Het boek verbeeldt landschappen en stadsgezichten waar geld geen rol speelt, bureaucratische vertragingen worden onderdrukt en visionairs hun meest verhelderde concepten uitvoeren.
Ongebouwde ontwerpen zijn “zuivere, onvervalste visioenen,” schrijven auteurs Sam Lubell en Greg Goldin in de inleiding. “Ze zijn ontsnapt aan de onvermijdelijke bewerkingen en slashes die door de markt of politiek worden opgelegd, die helaas vaak briljante beelden vervuilen tot een afgezwakte realiteit.”
Veel van die visioenen waren te idealistisch om ooit van de pagina te verdwijnen, zoals de bloei van utopische ontwerpen uit de jaren 70 die een zeer futuristische wereld voorstelden. De wisselvalligheden van de wereldwijde financiële markt slokte plannen op voor andere, zoals het 100 miljoen dollar kostende Dubai Opera House van de Brits-Iraakse architect Zaha Hadid, dat tijdens de Grote Recessie van de jaren 2000 uit elkaar viel, samen met tientallen andere ontwikkelingen.
De Stone Towers van Zaha Hadid in Caïro, ontworpen in 2009, zouden bestaan uit 18 woongebouwen en een 5-sterrenhotel, maar projectontwikkelaars lieten het project in stilte varen. (Met dank aan Zaha Hadid Architects via CNN Newsource)
Anderen konden de financiering gewoon niet bij elkaar krijgen, zoals het strakke New Orleans National Jazz Center dat een nieuw cultureel icoon moest worden na orkaan Katrina, of een idyllische kerk in Ålesund, Noorwegen, waarvan de betonnen structuur het alpenlandschap nabootste, maar uiteindelijk te duur bleek voor de donaties van de parochianen. Alledaagse financiële problemen omvatten een hotel in Las Vegas genaamd Xanadu dat in 1975 de strip zou moeten transformeren, maar werd afgeblazen vanwege meningsverschillen over wie de rekening voor de riolering zou betalen.
In sommige gevallen betekende de vroegtijdige dood van een architect of ontwikkelaar dat hun projecten met hen stierven. Als de Poolse architect Matthew Nowicki in 1950 niet bij een vliegtuigongeluk betrokken was geweest, had hij toezicht gehouden op de transformatie van Chandigarh in Noord-India; in plaats daarvan staat de Zwitsers-Franse architect Le Corbusier bekend om zijn decennialange werk aan de geplande stad. En in Kenia zou een prehistorisch ogend eerbetoon aan de geschiedenis van de mensheid door Daniel Libeskind, genaamd Ngaren: Museum of Humankind, in aanbouw zijn in de Great Rift Valley, als de oprichter van het project, Richard Leakey, niet in 2022 was overleden. (Sindsdien is de locatie van het gebouw veranderd, aldus het boek, waardoor Libeskinds ontwerp onverenigbaar is geworden)
Peruri 88 van MVRDV, gepland voor Jarkarta, Indonesië, werd in 2012 ontworpen als een hooggelegen wijk met woon- en kantoorruimte, bioscopen, een trouwkapel, een moskee en parken. (Met dank aan MVRDV via CNN Newsource)
Enkele van de meest opvallende projecten zijn afgewezen op basis van hun ontwerpen. De Japanse architect Seiichi Shirai bedacht in 1954 een rustig maar plechtig ontwerp voor de Tempel van Atoomrampen dat streefde naar een gevoel van “formele puurheid” en gelijkenis vertoonde met een paddenstoelwolk, aldus de auteurs. De plannen werden gepubliceerd in hetzelfde jaar dat Kenzo Tange’s Hiroshima Peace Memorial Park werd voltooid, maar werden niet serieus genomen, hoewel Shirai decennia later werd erkend voor het ontwerp toen hij postuum de Pritzker Prize won.
De Tempel van de Atoomrampen van Seiichi Shirai werd in 1954 niet serieus genomen, maar werd later in zijn leven geprezen als onderdeel van het bredere oeuvre van de architect. (Seiichi Shirai / The Shoto Museum via CNN Newsource)
En hoewel er veel architectuurprojecten online zijn bekritiseerd vanwege hun vorm (zie: Vessel, the Walkie Talkie) of hun naam (zie: PENN15), heeft er één internetcomplotten doen ontstaan die het project niet kon overwinnen. In 2011 bood de Rotterdamse studio MVRDV excuses aan voor hun plannen voor een luxecomplex in Zuid-Korea, genaamd The Cloud. Met twee rechte torens onderbroken door verdiepingen in de vorm van een katoenachtige wolk, beweerden critici dat het leek op het World Trade Center dat tijdens de aanslagen van 11 september in rookpluimen was gehuld, en uiteindelijk werd het verlaten.
