Tien jaar later herdenkt Frankrijk de dodelijke aanvallen op de satirische krant Charlie Hebdo

Tien jaar nadat gewapende mannen de kantoren van de satirische krant Charlie Hebdo bestormden met een dodelijke aanval, pauzeerde het land dinsdag om de slachtoffers te eren en zijn vastberadenheid om voor vrijheid en democratie te strijden te hernieuwen.

De aanval schokte Frankrijk tot in de kern en veroorzaakte een wereldwijde verontwaardiging ter verdediging van de vrijheid van meningsuiting.

President Emmanuel Macron en de burgemeester van Parijs, Anne Hidalgo, brachten plechtige eerbetoon op de plaats van de aanval, waar op 7 januari 2015 twaalf mensen, waaronder enkele van de meest geliefde cartoonisten van Frankrijk, werden gedood. Onder degenen die werden herdacht was Ahmed Merabet, een politieagent die op straat neergeschoten terwijl hij de krant verdedigde.

Tijdens een aangrijpende ceremonie stond Macron samen met zijn vrouw Brigitte naast de voormalige president François Hollande, die Frankrijk door de nasleep van de aanslagen had geloodst.

Macron legde samen met politieagenten bloemenkransen tegen de muur van het voormalige hoofdkwartier van Charlie Hebdo in het 11e district en de bijeenkomst nam een ​​minuut stilte in acht. Er klonk een eenzame trompet, die resoneerde door een buurt die getekend was door het bloedvergieten van die dag en later door het bloedbad in Bataclan in november van hetzelfde jaar.

De aanslagen stortten Frankrijk in een jaar van ongeëvenaarde terreur, te beginnen met de aanval op Charlie Hebdo en culminerend in de gecoördineerde aanslagen in november, waaronder de tragedie in Bataclan. De natie bleef treurend achter, maar openbare bijeenkomsten werden daden van veerkracht, waarbij angst werd getrotseerd en krachtig werd opgetreden tegen geweld.

Het bloedbad bij Charlie Hebdo, uitgevoerd door twee broers die trouw claimden aan Al-Qaeda, luidde het begin in van een duister nieuw hoofdstuk voor Frankrijk. Een golf van extremistisch geweld dwong het land zijn veiligheidsmaatregelen opnieuw te onderzoeken.

In de dagen na de aanval marcheerde de toenmalige Duitse bondskanselier Angela Merkel arm in arm met Hollande en andere wereldleiders door de straten van Parijs – een krachtig vertoon van eenheid ter verdediging van de vrijheid van meningsuiting dat tot ver buiten de Franse grenzen weergalmde.

Minister van Binnenlandse Zaken Bruno Retailleau erkende dinsdag in een gesprek met de lokale media hoe ver Frankrijk is gekomen, terwijl hij waarschuwde voor de aanhoudende gevaren. “Frankrijk heeft zich aanzienlijk herbewapend, maar de dreiging is er nog steeds”, zei hij, wijzend op zowel externe gevaren als de opkomst van radicalisering van eigen bodem.

“De aard van de dreiging is veranderd”, voegde Retailleau eraan toe. “Het is nu vooral endogeen: jonge individuen zijn geradicaliseerd via sociale media. Alleen al vorig jaar hebben onze diensten negen aanvallen verijdeld, het hoogste aantal sinds 2017.”

De impact van de aanvallen bleef zich tot buiten Frankrijk zelf uitstrekken. De Duitse bondskanselier Olaf Scholz deelde een boodschap van solidariteit op sociale media en schreef: “#JeSuisCharlie verspreidde zich over de hele wereld na de barbaarse aanval op Charlie Hebdo 10 jaar geleden. Vandaag delen we, net als toen, het verdriet van onze Franse vrienden. De aanval was gericht op onze gedeelde waarden van vrijheid en democratie – we zullen dit nooit accepteren.”

De aanval op Charlie Hebdo, uitgevoerd als vergelding voor de oneerbiedige karikaturen van de krant over de profeet Mohammed, leidde tot felle mondiale debatten over de grenzen van de vrije meningsuiting. In de dagen die volgden marcheerden miljoenen mensen solidair, zwaaiend met pennen en borden waarop stond: Je Suis Charlie (ik ben Charlie).

Maar tien jaar later heeft de eenheid van dat moment plaatsgemaakt voor diepere verdeeldheid. Charlie Hebdo zei dat uit onderzoek blijkt dat, hoewel een meerderheid van de Fransen nog steeds gelooft in het fundamentele recht op karikaturen, jongere generaties steeds vaker kritiek uiten op satire die zij als verdeeldheid of ongevoelig beschouwen, vooral tegenover gemarginaliseerde gemeenschappen.

‘Zijn we allemaal nog Charlie?’ vroeg een televisiespecial. Voor sommigen is het antwoord een volmondig ja – een eerbetoon aan degenen die de ultieme prijs hebben betaald voor de vrijheid van meningsuiting. Voor anderen, zeggen de Franse media, is het een ingewikkelder vraag.

De krant blijft onbevangen. De editie ter ere van het 10-jarig jubileum bevat een cartoon op de omslag van een lezer die op een AK-47 zit, met het onderschrift ‘Indestructible’. In een hoofdartikel verdedigde de directeur van het tijdschrift, Laurent Sourisseau, de kracht van satire. ‘Als je wilt lachen, betekent dat dat je wilt leven’, schreef hij.