TTegenwoordig woont meer dan de helft van de wereldbevolking in steden – een cijfer dat naar verwachting in 2050 met 2,4 miljard zal toenemen. Steden vormen de kern van de toekomst van de mensheid, maar vormen ook de basis voor een aantal van onze grootste uitdagingen: klimaatverandering, sociale ongelijkheid. en economische kwetsbaarheid. Om de groeiende stedelijke bevolking te huisvesten en de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de VN te verwezenlijken en tegelijkertijd leiding te geven aan de strijd tegen de klimaatverandering, moeten steden transformatieve, duurzame stedelijke ontwikkeling omarmen.
De snelle uitbreiding van stedelijke gebieden is niet langer slechts een trend: het is een crisis. Ongeplande stadsuitbreiding, die voornamelijk wordt aangewakkerd door de toenemende behoefte aan woningen en de groei van informele nederzettingen die meer dan 1,1 miljard mensen huisvesten, vergroot de klimaatrisico’s. Gebouwen, woningen en constructies zijn verantwoordelijk voor maximaal 40% van de uitstoot van broeikasgassen.
Zoals uiteengezet in UN-Habitat’s Wereldstedenrapport 2024Verwacht wordt dat meer dan 2 miljard stadsbewoners tegen 2040 te maken zullen krijgen met aanzienlijke temperatuurstijgingen, waarbij meer dan een derde van de stadsbewoners in gebieden woont waar de gemiddelde jaartemperatuur hoger is dan 29°C. De afgelopen decennia zijn de groene gebieden in onze steden, die essentieel zijn voor het beperken van de hitte en het bevorderen van het welzijn, gekrompen van 19,5% van het stedelijk gebied in 1990 tot slechts 13,9% in 2020. Klimaatgerelateerde rampen, zoals overstromingen, cyclonen, en droogtes zijn toegenomen. Zij waren verantwoordelijk voor 91% van de grote rampen tussen 1998 en 2017. Vaak zijn het de meest kwetsbare gemeenschappen en mensen in informele nederzettingen die het meest worden getroffen.
Maar het is niet alleen een milieuprobleem. Steden worstelen met steeds groter wordende sociale en economische verschillen. Volgens de projecties van het World Cities Report zouden de jaarlijkse economische verliezen als gevolg van de toegenomen natuurrampen tegen het midden van deze eeuw de 1 biljoen dollar kunnen overschrijden.
De huidige mondiale huizencrisis treft wereldwijd ruim 2,8 miljard mensen. Tegelijkertijd zijn de investeringen in sociale woningen afgenomen, waarbij de meeste regio’s minder dan 0,5% van het bbp besteden. Interne ontheemding – veroorzaakt door conflicten en natuurrampen – vergroot de druk op de huidige huisvestingsbehoeften. Uit een recent rapport van het Internal Displacement Monitoring Centre blijkt dat het aantal intern ontheemden in Afrika de afgelopen vijftien jaar is verdrievoudigd tot 35 miljoen, waarbij 60% hun toevlucht zoekt in toch al onder druk staande stedelijke gebieden.
Maar het is belangrijk om te beseffen dat steden niet alleen de bron van uitdagingen zijn, maar ook de oplossing. De sleutel ligt in het heroverwegen van stedelijk beleid, sociale en ecologische functies van land, wetgeving en financiering om prioriteit te geven aan huisvesting en basisdiensten als katalysatoren voor klimaatactie en duurzame ontwikkeling. Het verband tussen betaalbare huisvesting, goed geplande en rechtvaardige steden en duurzame ontwikkeling moet expliciet worden gemaakt.
Ten eerste is het belangrijk om het landgebruik te optimaliseren voor ecologische, economische en sociale voordelen. Deze aanpak van de landproblematiek zal de uitstoot verminderen, de toegankelijkheid verbeteren en het onaangeboorde potentieel van stedelijke gebieden ontsluiten. Een cruciale taak is het stimuleren van de lokale economische ontwikkeling door de transformatie van informele nederzettingen en hun integratie in het stedelijke weefsel, vooral gezien de relevantie van de informele economie voor het bbp in het Zuiden. Volgens de Internationale Arbeidsorganisatie was in 2021 bijvoorbeeld 98,5% van de beroepsbevolking in Niger informeel werkzaam. In de Democratische Republiek Congo was dit 97,5%. Informaliteit domineert ook landrechten en eigendomskwesties. Alleen 6,6% van de stedelijke huishoudens in Angola is geregistreerd om onroerendgoedbelasting te betalen. Als gevolg hiervan droegen de inkomsten uit onroerendgoedbelasting in 2023 slechts 0,26% bij aan de staatsbegroting, volgens de gegevens van de Wereldbank waarnaar wordt verwezen in het Center for Affordable Housing Finance in Africa 2024 Yearbook.
Ten tweede moeten we ons concentreren op huisvesting en het gebruik van duurzame bouwmaterialen garanderen, terwijl we lokale markten ontwikkelen. Wonen en bouwen dienen twee doelen: het creëren van banen, het stimuleren van de economie en het duurzamer en milieuvriendelijker maken van woningen. Door duurzame bouwmaterialen zoals gerecycled staal, bamboe en energie-efficiënte isolatie te gebruiken, kunnen we de ecologische voetafdruk van nieuwe en gerenoveerde woningen verkleinen.
Ten derde moeten basisdiensten zoals schone energie, water, sanitaire voorzieningen en transport naadloos worden geïntegreerd in de stadsplanning, waardoor passende investeringen in de infrastructuur worden gewaarborgd. Deze diensten zijn niet alleen van cruciaal belang voor het welzijn van de inwoners, maar ook voor het verzachten van en aanpassen aan de klimaatverandering, en ervoor zorgen dat steden zowel veerkrachtig als duurzaam zijn voor toekomstige generaties.
Lokale en regionale overheden staan in de frontlinie van deze transformaties. Ze overbruggen mondiale ambities met actie op grondniveau, verbinden infrastructuur, diensten en mensen en dienen als basis voor de SDG’s. Dit omvat het werken met en voor de meest kwetsbare gemeenschappen in informele nederzettingen en het ontwerpen van strategieën die het gebruik van de gebouwde omgeving maximaliseren en tegelijkertijd aansluiten bij de voorkeuren van de consument en demografische gegevens.
Maar we kunnen dit SDG-huis niet voltooien zonder dak. Behuizing is het dak dat de structuur bij elkaar houdt. In Afrika en Azië vindt snelle stedelijke groei plaats, en steden in deze regio’s zullen de groeiende bevolking moeten verzorgen en onderdak bieden. Investeringen in huisvestingsprogramma’s en infrastructuur moeten worden gezien als een kans om schaalvoordelen te creëren en de consumenten- en belastinggrondslagen uit te breiden. Volgens de Amerikaanse National Association of Home Builders creëert de bouw van 100 betaalbare woningen alleen al in het eerste jaar 161 lokale banen en levert dit 11,7 miljoen dollar aan lokaal inkomen op.
De weg voorwaarts is duidelijk: gezamenlijke inspanningen waar sociale, stedelijke en klimaatdoelstellingen elkaar kruisen, op een fundament van lokale actie onder het dak van adequate huisvesting.
En ons leidende principe is simpel: zorg voor mensen, en zij zullen voor de planeet zorgen.
