Langzaam, dan plotseling: zal AI banen massaal verplaatsen?

Word lid van onze dagelijkse en wekelijkse kranten voor exclusieve inhoud over de nieuwste updates en AI-dekking in de industrie. Leer meer.

Of het nu gaat om het automatiseren van taken, het dienen als copilot of het genereren van lessen, foto’s, video’s en software uit gewoon taalgebruik: AI verandert snel hoe we werken. Desalniettemin is er voor de revolutie op de arbeidsmarkt nog geen grootschalige, universele baanverplaatsing zichtbaar.

Het lijkt alsof het kalm is voor de storm. Volgens een recent World Economic Forum-onderzoek verwachten ongeveer 40% van de werkgevers dat ze hun personeelsbestand tussen 2025 en 2030 zullen verkleinen naarmate AI functies automatiseert. Deze cijfers sluiten aan bij eerdere voorspellingen. Goldman Sachs concludeerde bijvoorbeeld in een onderzoeksrapport dat generieke AI gelijk kan staan aan honderdduizenden banen wereldwijd en significante verstoring kan veroorzaken op de arbeidsmarkt.

Volgens het Internationaal Monetair Fonds (IMF) is “ongeveer 40% van de wereldwijde werkgelegenheid blootgesteld aan AI.” Brookings liet in een ander rapport zien dat generatieve AI “minstens 50% van bepaalde zakelijke taken kan verstoren, wat meer dan 30% van alle werknemers raakt.” Kai-Fu Lee, een toonaangevende AI-expert, zei in een interview dat AI binnen 15 jaar mogelijk 40% van de wereldwijde banen kan verplaatsen.

Als AI zo’n verstorende kracht is, waarom zien we dan nog geen grote ontslagen?

Sommigen betwijfelen die voorspellingen, zeker omdat banenverplaatsing door AI tot nu toe beperkt lijkt. Het Challenger-rapport van 1 oktober 2024 meldde dat tussen mei 2023 en september 2024 in de VS minder dan 17.000 banen verloren zouden zijn gegaan door AI—op het eerste gezicht weinig vergeleken met apocalyptische voorspellingen. Maar betekent dat dat de voorspellingen ongeldig zijn, of zitten we in een geleidelijke fase vóór een mogelijke plotselinge verschuiving?

Geschiedenis leert dat technologische veranderingen vaak niet lineair verlopen: adoptie kan langzaam op gang komen en vervolgens in korte tijd kantelen. In de podcast Hidden Brain verwijst onderzoeker Rita McGrath naar Hemingway’s zin: “Twee manieren. Geleidelijk, dan plotseling.” Dit patroon—traag opbouwen, dan abrupt omslaan—komt in het bedrijfsleven en de technologie vaak voor. Malcolm Gladwell beschrijft iets soortgelijks als “the tipping point”: wanneer een trend voldoende kritische massa bereikt en vervolgens snel opschiet.

In termen van complexiteit en systeemdynamica kan een omslagpunt optreden wanneer nieuwe technologieën wijdverbreid genoeg zijn om fundamenteel te veranderen hoe mensen leven en werken. Wanneer innovatie, schaalbaarheid en economische prikkels samenkomen, wordt verandering vaak onomkeerbaar.

Langzaam, dan plotseling

De directe werkgelegenheidseffecten van AI zijn tot nu toe relatief beperkt, maar de adoptie van AI groeit snel. In een recente enquête van McKinsey gaf 78% van de respondenten aan dat hun organisatie AI gebruikt in ten minste één commerciële functie—een flinke stijging vergeleken met 2023. Ander onderzoek toont dat veel leidinggevenden AI inmiddels vertrouwder vinden voor commercieel advies dan hun collega’s of vrienden; een substantieel deel geeft aan AI te vertrouwen voor commerciële beslissingen of inzichten.

Adoptie is niet alleen een zaak van managers: ook gebruikers over alle leeftijdsgroepen nemen AI-toepassingen breder in gebruik. Toch blijft volledige enterprise-integratie in veel organisaties in een vroeg stadium—slechts een klein percentage beschrijft hun AI-rollout als volwassen. Dat suggereert dat bedrijven AI wel adopteren, maar nog niet op de schaal die massale baanverplaatsing veroorzaakt. Die situatie kan echter snel omslaan. Als economische druk toeneemt, hebben bedrijven mogelijk niet de luxe van geleidelijke adoptie en kiezen ze voor snelle automatisering om kosten te besparen.

Bron: Business Insider.

Canary in de kolenmijn

Een van de eerste functiecategorieën die door AI geraakt lijkt te worden, is softwareontwikkeling. Grote taalmodellen helpen al bij het schrijven van code en sommige experts verwachten een snelle toename van automatisering in programmeringstaken. Volgens uitspraken van betrokkenen kan AI binnen maanden een groot deel van de code schrijven; binnen een jaar zou AI in sommige contexten vrijwel alle code kunnen produceren.

Startups uit recente Y Combinator-batches melden dat veel van hun codebases grotendeels door AI worden gegenereerd. Onderliggende modellen zoals Claude, Gemini en andere LLMs boeken snel vooruitgang en halen sterke scores op zowel kwantitatieve benchmarks als op complexere redeneringstaken. Sommige waarnemers merkten dat recente modellen antwoorden geven die aanvoelen als een sprong richting meer algemene intelligentie.

Bron: Reddit / uiteenlopende modeltesten.

Kantpunten

Hoewel software-engineering vooraan loopt als voorbeeld van AI-automatisering, is het niet het enige domein dat risico loopt. Onderzoeksfuncties, klantenservice en financiële analyse behoren ook tot sectoren die door AI-gedreven verstoring bedreigd worden.

Wat kan een signaal zijn dat verandering plotseling wordt? Historisch versnelt technische adoptie vaak tijdens economische recessies. Een recessie dwingt bedrijven kosten te besparen en efficiëntie te verhogen; automatisering wordt daarmee aantrekkelijker. Als arbeid relatief duur wordt ten opzichte van technologische investeringen, kan dat “gedwongen productiviteit” stimuleren—bedrijven doen meer met minder personeel. De recessie van 2007–2009 versnelde bijvoorbeeld cloudadoptie, automatisering en digitale platforms.

Als een recessie zich in 2025 of 2026 voordoet, kunnen bedrijven onder druk komen te staan om hun personeelsbestand te verkleinen en te kiezen voor AI-oplossingen—met name LLM-gebaseerde tooling—om productiviteit te handhaven. Dat zou kunnen leiden tot een meer plotselinge, grootschalige verschuiving in werkgelegenheid.

Komt er een recessie in 2025?

Het blijft moeilijk te voorspellen wanneer een recessie exact plaatsvindt. Sommige economen schatten een redelijke kans, variërend rond de 40–50%. Markten en weddenschappenprijzen reflecteren soortgelijke vermoedens. Mocht een recessie later in 2025 optreden, dan zou men deze in de praktijk als een “AI-recessie” kunnen beschouwen — niet omdat AI de oorzaak is, maar omdat economische druk bedrijven dwingt sneller te automatiseren.

De uiteindelijke impact van AI hangt af van factoren zoals technische ontwikkeling en verfijning, de snelheid van integratie in bedrijfsprocessen, en programma’s die werknemers helpen omscholen of ondersteunen. Wanneer bedrijven AI inzetten als noodzakelijke overlevingsstrategie in plaats van optionele verbetering, kan de automatisering abrupt en omvangrijk worden.

Salesforce-CEO Marc Benioff zei in recente earnings-calls dat we mogelijk de laatste generatie CEO’s zijn die alleen mensen managen; toekomstige leiders zullen mensen en agenten tegelijk aansturen. Veel grote technologische verschuivingen in het verleden vielen samen met economische neergang; AI zou de volgende grote verandering kunnen zijn. De vraag is niet meer of AI banen zal beïnvloeden, maar wanneer dat in sommige sectoren zal omslaan van aanvulling naar vervanging.

Langzaam, dan plotseling.

Garry Grossman is EVP van de technologiepraktijk bij Edelman en betrokken bij het Edelman AI Centre of Excellence.

Bronlink: Gradually, then suddenly — is AI job displacement following this pattern?