MAGDACESTI, Moldavië — Op een ijskoude avond in een dorp in de buurt van de hoofdstad van Moldavië waarschuwde president Maia Sandu de lokale bevolking voor Russische inmenging in haar herverkiezingscampagne en prees toetreding tot de Europese Unie als de enige weg vooruit.
Haar boodschap kwam dagen vóór belangrijke stemmingen die de toekomst van het land zouden kunnen helpen bepalen.
Sandu streeft naar een tweede ambtstermijn tijdens een presidentsverkiezingszondag waarin ze wordt tegengewerkt door verschillende pro-Moskou-kandidaten op een totaal van elf. Diezelfde dag zal er ook een ‘ja’ of ‘nee’-referendum worden gehouden over de vraag of de weg naar toetreding tot de EU in de grondwet van het land verankeren.
“Deze beslissing zal niet alleen de komende vier jaar invloed hebben op ons leven”, zei de pro-westerse president tegen de menigte vanaf een muziektent in Magdacesti, ongeveer zestien kilometer van de hoofdstad Chisinau. “Deze beslissing zal ons leven de komende decennia beïnvloeden.”
Op een campagneflyer die werd uitgedeeld door jonge supporters tijdens de bijeenkomst stond dat criminele groeperingen vorige maand 15 miljoen euro ($16,2 miljoen) betaalden aan 130.000 individuen in een grootschalig plan om stemmen te kopen “om destabilisatie en chaos te veroorzaken” in Moldavië, een land met ongeveer 2,5 inwoners. miljoen.
Het vermeende plan dat op 3 oktober werd onthuld en waarbij mensen via Russische banken zouden worden betaald, was gelinkt aan Ilan Shor, een verbannen pro-Russische oligarch wiens populistische, Ruslandvriendelijke Shor-partij vorig jaar ongrondwettelijk werd verklaard en verboden. Het verhoogde de bezorgdheid dat Moskou zijn inspanningen opvoerde om de cruciale stemmen te ondermijnen.
Shor, die vorig jaar bij verstek werd veroordeeld tot 15 jaar gevangenisstraf wegens fraude en het witwassen van geld in het geval van 1 miljard dollar die in 2014 bij Moldavische banken verdween, ontkende de beschuldigingen van illegaal betalende kiezers en zei dat “de betalingen legaal zijn” en citeerde een recht op vrijheid van meningsuiting.
Uren vóór Sandu’s verschijning in Magdacesti op donderdag zeiden de Moldavische autoriteiten dat ze een ander complot hadden verijdeld waarin meer dan honderd jonge Moldaviërs in Moskou training kregen van particuliere militaire groepen over hoe ze burgerlijke onrust konden zaaien, waaronder het gebruik van niet-dodelijke wapens om “massale wanorde” te creëren rond de Palestijnse gebieden. twee stemmen.
Sommigen kregen “een meer geavanceerde training in guerrillakampen” in Servië en Bosnië, zeiden de autoriteiten, en vier werden dertig dagen vastgehouden.
Een bron dicht bij de wetshandhaving, die niet bevoegd was om met de media te spreken over een gevoelige nationale veiligheidskwestie, vertelde The Associated Press dat sommige van de betrokken jongeren een strafblad hadden of uit moeilijke gezinnen kwamen en enkele duizenden euro’s kregen aangeboden om bijwonen.
“We verwachten dat de Russische druk zal toenemen, niet afnemen, en hoe dichter we bij de EU komen, hoe groter de druk vanuit Rusland zal zijn”, aldus Stanislav Secrieru, de nationale veiligheidsadviseur van de president. “We proberen de juiste balans te vinden tussen vrijheden en veiligheid.”
Hij voegde eraan toe dat de Moldavische wetshandhaving was versterkt in het licht van ‘intensieve hybride aanvallen’ tegen Moldavië, een voormalige Sovjetrepubliek, sinds Rusland op 24 februari 2022 een grootschalige invasie van buurland Oekraïne lanceerde.
Sindsdien heeft Moldavië te maken gehad met meerdere crises, waaronder dwalende raketten die op zijn grondgebied landden, een ernstige energiecrisis nadat Moskou de gasvoorraden dramatisch had teruggeschroefd, ongebreidelde inflatie en terugkerende anti-regeringsprotesten van pro-Russische partijen. Sinds 2021 is er een pro-westerse regering aan de macht, een jaar nadat Sandu president werd, en volgend jaar zullen er parlementsverkiezingen worden gehouden.
De Moldavische autoriteiten hebben herhaaldelijk gezegd dat Rusland een enorme “hybride oorlog” tegen het land voert – door pro-Moskou oppositiegroepen te financieren, desinformatie te verspreiden en zich te bemoeien met lokale verkiezingen – om het land te destabiliseren en te proberen de weg naar de EU te laten ontsporen.
Deze zorgen werden deze zomer herhaald door de VS, Groot-Brittannië en Canada in een gezamenlijke verklaring, waarin werd beweerd dat “het Kremlin gebruik maakt van criminele groepen” om de democratische instellingen van Moldavië te ondermijnen. Russische actoren, zeiden ze, voerden een complot uit om invloed uit te oefenen Rusland heeft herhaaldelijk ontkend dat het zich in Moldavië mengt.
In het bruisende Stefan cel Mare-park in het centrum van Chisinau zegt Ana Maria, een 30-jarige arts, dat de twee komende stemmingen zullen bepalen of de Moldaviërs “allemaal op één lijn zitten” wat betreft de EU-integratie, maar ze maakt zich ook zorgen over de Russische invloed.
“Ik denk dat de meesten van ons een familielid hebben dat in de EU werkt, of daar woont of studeert, meer dan in Rusland”, zei ze. “De Russische desinformatie is nogal zorgwekkend. Mensen die niet goed geïnformeerd zijn, zijn makkelijker te manoeuvreren.”
De afgelopen weken hebben grote socialemediaplatforms zoals Meta en Telegram aangekondigd dat ze in Moldavië nepaccounts hebben verwijderd die tegen de EU tekeer gingen, Sandu, en “ondersteunend commentaar” uitten over pro-Russische partijen. De grote meerderheid van de Moldaviërs spreekt Roemeens als hun eerste taal, en de rest spreekt Russisch.
De betrekkingen tussen Chisinau en Moskou verslechterden aanzienlijk nadat Moldavië zich in de nasleep van de oorlog naast de deur had aangemeld voor toetreding tot de EU, in juni 2022 de status van kandidaat-lidstaat kreeg, samen met Oekraïne, en in juni ermee instemde lidmaatschapsonderhandelingen te starten.
“Wij geloven dat de Republiek Moldavië in 2030 klaar zal zijn voor toetreding en we zullen dag en nacht voor dit doel werken”, zei Sandu in Magdacesti, “maar daarvoor hebben we de positieve beslissing van onze burgers nodig.”
Uit de laatste peilingen blijkt dat Sandu de presidentiële race aanvoert met meer dan 35% van de stemmen, terwijl Alexandr Stoianoglo, een pro-Russische voormalige procureur-generaal, haar volgt met ongeveer 10%. Als Sandu er echter niet in slaagt in de eerste ronde een regelrechte meerderheid te behalen, kan ze twee weken later in de tweede ronde tegenover Stoianoglo staan.
Uit het EU-referendum blijkt ook dat een duidelijke meerderheid van meer dan 50% het EU-pad steunt, maar dat een opkomst van een derde vereist is om geldig te zijn. Ook de grote diaspora van Moldavië, waarvan velen in de EU wonen en werken, zijn in de peilingen niet meegenomen.
Verschillende analisten en functionarissen waarmee de AP in Chisinau sprak, uitten hun bezorgdheid over het feit dat het aantal geregistreerde kiezers op nationaal niveau groter is dan de meest recente bevolkingsgegevens, en dat de discrepantie betekent dat er meer stemmen nodig zijn om het EU-referendum de drempel te laten bereiken.
Secrieru zei dat Russische proxy’s aan de vooravond van de stemming reeds bestaande netwerken zouden kunnen bijeenbrengen en hen zouden kunnen aansporen de EU-stemming te boycotten. “Wat zij denken dat realistisch is, is het onderdrukken van de deelname om het referendum te vernietigen”, zei hij. Dezelfde bron vertelde de AP dat er zondag tactieken konden worden gebruikt om chaos te creëren door de steminfrastructuur te ontwrichten met tactieken zoals valse bommeldingen of cyberaanvallen.
Iulian Groza, uitvoerend directeur van de denktank Institute for European Policies and Reforms, beschreef de komende verkiezingen als een “historisch moment” waarin de opkomst van cruciaal belang zal zijn.
“De keuze is duidelijk: óf Moldavië blijft trouw en blijft oprukken richting het Westen, richting toetreding tot de Europese Unie, óf wordt door Russische bondgenoten weer in de handen van de Russische invloed gesleept”, vertelde hij de AP in zijn kantoor in het centrum van Chisinau. “Wat heel erg zal tellen, is het vermogen van de burgers om te mobiliseren … en anderen niet hun toekomst te laten kiezen.”
Ivan Chesov, een 68-jarige gepensioneerde bouwingenieur, zei dat hij gelooft dat Moldavië “dichter bij Europa” is en dat mensen hun wensen moeten uiten door te stemmen.
“Ik denk dat er kansen zijn dat het referendum zal slagen,” zei hij, “als de mensen wakker worden en de realiteit zien.”
Terug bij de bijeenkomst in Magdacesti, toen de avond aanbrak en jong en oud zich vermengden in de kou, vertelde Sandu de lokale bevolking dat de EU Moldavië zou helpen zich te ontwikkelen en te moderniseren en spoorde hij hen aan om te stemmen.
“We hebben geen tijd om te wachten… er zijn zoveel jaren verstreken waarin Moldavië zich niet heeft ontwikkeld zoals het zich had kunnen ontwikkelen”, zei ze.
