TVandaag is de tweede en laatste week van COP29 – de jaarlijkse VN-top over klimaatverandering, die oplossingen zoekt voor het grootste existentiële probleem ter wereld. De gastheer? Een olierijk land dat volgens het CIA World Factbook de thuisbasis is van het schiereiland Absheron in de Kaspische Zee waarvan lokale wetenschappers zeggen dat het “het ecologisch meest verwoeste gebied ter wereld.”
Een petrostaat zijn is geen misdaad. Maar hoe de rijkdom aan fossiele brandstoffen in Azerbeidzjan de menselijke situatie in binnen- en buitenland verergert, maakt het organiseren van de COP29 tot een Orwelliaanse tragedie. Terwijl 95% van de export van Azerbeidzjan uit olie en gas bestaat, aldus de NGO voor milieurechtvaardigheid Ruwe verantwoordelijkheidprofiteert de overgrote meerderheid van de bevolking niet van deze rijkdom. Ruwe verantwoordingsplicht 2020 rapport “The Empty Bucket of the State Oil Fund of Azerbaijan” documenteert hoe de kwaliteit van het leven afneemt en, volgens de Wereldbankeen kwart van de bevolking leeft in armoede.
Die van het land autoritaire president Ilham Aliyev houdt persoonlijk toezicht op de grootste melkkoe: het State Oil Fund. Dat is misschien de reden waarom hij de enorme voorraad fossiele brandstoffen van Azerbeidzjan als “een geschenk van God‘ook al slaagt het er niet in zijn volk te verheffen.
Hoe is Azerbeidzjan ooit gastheer van de COP29 geworden? De sleutel tot zijn succes zou wel eens kunnen liggen in de manier waarop het een aantal van de elites van de wereld het hof heeft gemaakt op manieren die Azerbeidzjan de afgelopen jaren in de schijnwerpers hebben gezet. Deze langdurige charme offensiefdat dient om de kritiek op Aliyevs regering af te weren en Azerbeidzjan om te vormen tot een levendige bestemming, omvat vliegen in beroemdheden en het organiseren van internationale evenementen zoals de Formule 1. De praktijk beperkt zich zeker niet tot Azerbeidzjan. Geleerden verbonden aan de National Endowment for Democracy hebben de term ‘scherpe kracht‘om de pogingen van welvarende autoritairen te beschrijven om snel mondiale invloed op te bouwen om hun binnenlandse heerschappij te versterken. Tegenwoordig lijken weinigen ‘scherper’ dan Azerbeidzjan.
Het slechte milieu van het land en mensenrechtenrecord valt op. Tussen de president en zijn overleden vader Heydar besturen de Aliyevs al meer dan vijf decennia Azerbeidzjan. Critici zijn dat wel routinematig onder huisarrest gezet, gevangen gezet, verbannen, en misschien wel slechter. Onder die van het regime doelwit is Gubad Ibadoghlude hoofdauteur van het Crude Accountability-rapport uit 2020, die in juli 2023 werd gearresteerd tijdens een bezoek aan familie in Azerbeidzjan.
Het land lanceerde onlangs in 2020 ook een keuzeoorlog uit het pandemietijdperk in de betwiste enclave Nagorno-Karabach, die uiteindelijk binnen vier jaar de inheemse Armeense bevolking verdreef –in overtreding van uitspraken van het Internationaal Gerechtshof. De gewelddadige overname volgde op een negen maanden durende belegering die werd omhuld door een milieuprotest. Azerbeidzjan dan trots verklaard Karabach als de eerste regio in Azerbeidzjan die “netto nul.” In maart 2024 vierde president Aliyev de voorspelbaar en te voorkomen gedwongen verplaatsing met een traditioneel vreugdevuur in de lente-equinox, dat het een “eindschoonmaak.”
Gezien het gebruik door Azerbeidzjan van het milieubewustzijn om te rechtvaardigen wat vooraanstaande mensenrechtenorganisaties beschouwen etnische zuivering in Nagorno-Karabach is de COP29 voor het regime de laatste stempel op zijn autocratische en vijandige tendensen, waaronder de aanhoudende dreigingen van een invasie tegen Armenië.
Toch is er over de hele wereld weerstand vanuit de basis, ook van internationale organisaties zoals Vrijheidshuis, MensenrechtenwachtEn Amnestie Internationaalevenals klimaatrechtvaardigheidsactivisten zoals Greta Thunberg– wie is boycotten Azerbeidzjan omdat het “een repressieve, bezettingsstaat is die etnische zuiveringen heeft gepleegd” en omdat het COP29 gebruikt “om hun misdaden groen te wassen” – en Azerbeidzjaanse activisten. Vooral lokale activisten spreken zich moedig uit ondanks de enorme risico’s in binnen- en buitenland.
Het is lastig om weerstand te bieden aan dictaturen. Vraag het maar aan mijn vriend Bahruz Samadov– een dappere en briljante jonge academicus – die schreeuwde“Geef mij een stem op COP29!” tijdens een recente gevangenisoverdracht. Hij behoort tot de honderden politieke gevangenen in Azerbeidzjan, naast de twintig Armeense krijgsgevangeneninclusief hoge Karabach-leiders, die tientallen jaren achter de tralies zitten. Samadov wordt beschuldigd van “hoogverraad” vanwege kritiek op het beleid van Azerbeidzjan ten aanzien van Nagorno-Karabach en vanwege zijn banden met Armeense activisten.
Veel mensen hebben betoogd dat een petro-agressor nooit COP29 had mogen organiseren, maar wat er is gebeurd, is gedaan. De vraag is nu of verschillende staatshoofden en vertegenwoordigers van meer dan 180 landen op de VN-klimaatconferentie de moed zullen hebben om op te komen voor de rechten van Azerbeidzjaanse politieke gevangenen en Armeense gijzelaars, onder meer door te verzoeken hen te ontmoeten, en aan te dringen op de veilige terugkeer van de etnisch gezuiverde Armeense bevolking van Nagorno-Karabach.
Doen wat goed is in Azerbeidzjan is nauwelijks een regionale aangelegenheid. Net zoals de oorlog van Azerbeidzjan tegen Nagorno-Karabach in 2020 zonder mondiale repercussies andere autocraten zoals Vladimir Poetin aantoonbaar aanmoedigde om dit voorbeeld te volgen, zal wat er deze week in Bakoe gebeurt wellicht niet in Bakoe blijven. Een petro-agressor die COP29 organiseert, is bepaald geen gebakken lucht.
