WASHINGTON — De verbluffende omverwerping van de Syrische president Bashar Assad door islamitische rebellen, een halve eeuw nadat zijn familie de macht had overgenomen, roept een oude vraag op als het gaat om regimeverandering in het Midden-Oosten: zullen de nieuwe regeringstroepen zich beter gedragen dan degenen die zijn afgezet?
‘Het Assad-regime is gevallen’, verklaarde president Biden zondag vanuit het Witte Huis. “Het is een moment van historische kansen voor het lankmoedige volk van Syrië.”
“Het is ook een moment van risico en onzekerheid, nu we ons allemaal richten op de vraag wat er daarna komt”, zei Biden.
Binnen een paar weken bereikten de rebellen wat de Verenigde Naties, de VS en andere westerse machten al lang probeerden, maar er niet in slaagden. De Russische regering maakte zondag laat lokale tijd bekend dat Assad en zijn gezin in Moskou waren aangekomen en asiel kregen, meldden Russische staatspersbureaus.
Tientallen jaren van bruut bewind door Assad hebben ervoor gezorgd dat Syrië etnisch, religieus en politiek gefragmenteerd is. De zegevierende opstand is ook verdeeld. De kopgroep, Hayat Tahrir al Sham, beter bekend als HTS, vindt zijn oorsprong in de terreurorganisaties Islamitische Staat en Al Qaeda, maar beweert zich te hebben hervormd.
Washington is al lange tijd bezorgd over de overname van de macht door de HTS en blijft het als een terroristische groepering bestempelen, wat de omgang ermee zal bemoeilijken.
De overwinning van de rebellen brengt ook de regionale betrekkingen in de war. Het betekent een grote tegenslag voor Assads bondgenoten Iran en Rusland, terwijl het tegelijkertijd Turkije een boost geeft, dat de HTS steunde en waarschijnlijk Washington’s belangrijkste kanaal naar de nieuwe leiders van Syrië zal zijn.
De VS steunden een andere rebellengroep, de Syrian Democratic Forces (SDF), een Koerdische militie die hielp bij het verslaan van Islamitische Staat, maar die Turkije als een terroristische groepering beschouwt.
Er werden zondag al botsingen gemeld tussen de SDF en door Turkije gesteunde facties.
Israël is intussen blij met het vertrek van een door Iran gesteunde Assad, maar niet bepaald blij met de aanwezigheid van islamistische leiders naast de deur. Het land versterkte al een bufferzone langs de grens tussen de door Israël gecontroleerde Golanhoogten en Syrië en nam deel aan de bombardementen op een klein aantal locaties in Syrië.
Hoe dan ook zal de onmiddellijke toekomst van Syrië een onstabiele en potentieel gewelddadige mengelmoes zijn van concurrerende groepen, een intens gevecht om de macht en het vereffenen van rekeningen. Tot de worstcasescenario’s behoren een zich verdiepende burgeroorlog of de omvorming van het ooit rijke en nu verwoeste land tot een toevluchtsoord voor militanten zoals de Islamitische Staat.
Na 24 uur te hebben gevolgd wat het Witte Huis de ‘buitengewone’ ontwikkelingen in Syrië noemde, riep Biden zondag zijn Nationale Veiligheidsraad bijeen voor updates en planning voordat hij met het Amerikaanse publiek sprak.
“We zullen waakzaam blijven”, zei Biden, terwijl hij beloofde militanten op afstand te houden en “alles te doen wat we kunnen om” het Syrische volk “te helpen Syrië te helpen herstellen na meer dan een decennium van oorlog en een generatie van brutaliteit van de Assad-familie. ”
Daarentegen zei Donald Trump, die over ongeveer zes weken president wordt, op zijn socialemediaplatform dat de VS ‘erbuiten moeten blijven’. “Dit is niet onze strijd”, zei hij.
Op dezelfde manier verklaarde hij als president in 2019 dat “iemand anders zou moeten vechten” in Syrië en beval hij in een veel bekritiseerde actie de terugtrekking van de meeste Amerikaanse troepen die daar waren gestationeerd, waardoor de weg werd vrijgemaakt voor Turkije om binnen te trekken en de Koerdische strijdkrachten van de Verenigde Staten aan te vallen. bondgenoten.
Enkele honderden Amerikaanse troepen blijven in Syrië, officieel om een eventuele heropleving van Islamitische Staat tegen te gaan.
Er zijn echter nog andere dreigende problemen die een Amerikaanse rol zouden kunnen vereisen, zeiden functionarissen.
Syrië zal enorme hoeveelheden humanitaire hulp nodig hebben, vooral als enkele van de miljoenen burgers die tijdens de laatste tien jaar van de oorlog als vluchteling zijn gevlucht, beginnen terug te keren naar de ruïnes van hun vroegere huizen.
Ook uitten Amerikaanse functionarissen op kritische wijze hun bezorgdheid over de grote wapenvoorraden van Assad, waaronder raketten en chemische wapens, die in handen van de rebellen zouden kunnen terechtkomen. Assad gebruikte berucht chemische wapens tegen zijn eigen volk om rebellie en afwijkende meningen neer te slaan.
Trumps keuze voor directeur van de nationale inlichtingendienst, Tulsi Gabbard, sprak zijn steun uit voor Assad na een bezoek aan Syrië in 2017. Ze zei dat ze twijfelde aan rapporten van de Amerikaanse inlichtingendiensten dat hij chemische wapens in zijn land had gebruikt.
Voor veel gewone Syriërs is de voornaamste zorg echter de manier waarop minderheden zullen worden behandeld. Sommigen, zoals de Alawitische sjiitische moslimfractie waartoe de familie van Assad behoorde, evenals enkele Koerden en christenen, worden gezien als samenspanden met het regime. De meeste rebellen zijn soennitische moslims.
De eerste regering die de overwinning van de oppositie in Syrië feliciteerde, was de radicaal conservatieve en repressieve islamitische Taliban in Afghanistan.
Ahmed Sharaa, de bebaarde commandant van HTS, heeft geprobeerd de groep af te schilderen als een hervormde en meer gematigde factie dan haar vroegere associaties suggereren. Hij heeft tolerantie en pluralisme gepredikt, hoewel zijn heerschappij over de Syrische provincie Idlib, waar HTS de scepter zwaaide, slechts de meest minimale versie van een dergelijk beleid vertoonde. Christenen mochten bijvoorbeeld naar de kerk.
“Deze sekten bestaan al honderden jaren naast elkaar in de regio”, vertelde hij vorige week aan CNN in een interview toen de rebellen oprukten naar Damascus. “Niemand heeft het recht om een andere groep uit te wissen.”
Hij beloofde een “overgang naar een staat van bestuur en instellingen” en suggereerde zelfs dat HTS zou kunnen ontbinden nadat het zijn militaire overwinning had behaald.
Dat zou een zeer ongebruikelijke transitie zijn in het Midden-Oosten, waar spelers die macht verwerven de neiging hebben deze vast te houden.
Het Assad-regime begon in 1970 met Bashars vader Hafez. Met een verraderlijke inlichtingendienst, routinematige gevangenneming en marteling van dissidenten en ijzersterke controle over de media en de publieke opinie, handhaafden de Assads een meedogenloze en gewelddadige controle over de Syrische bevolking.
De protesten van de Arabische Lente in 2011 leidden tot brutaal optreden en uiteindelijk tot een burgeroorlog waarbij naar schatting 500.000 mensen omkwamen.
Assad bleef aan de macht met militaire hulp van Rusland, Iran en Hezbollah, de door Iran gesteunde politieke en militaire factie in Libanon. Het afgelopen jaar verloren deze drie bondgenoten allemaal hun vermogen om hem te verdedigen.
Rusland is overbelast in de bijna drie jaar durende oorlog in Oekraïne. Iran is van buitenaf gehavend door Israël en van binnenuit door afwijkende meningen en economische onrust. En Hezbollah is enorm verzwakt door Israëlische moorden en bombardementen.
Verwacht wordt dat de nieuwe leiders van Syrië de Russische luchtmachtbasis en haven aan de Middellandse Zeekust zullen sluiten. Iran heeft een groot deel, zo niet al zijn land- en luchtroutes naar Libanon en Hezbollah, zijn proxy daar, verloren.
In zijn toespraak van zondag claimde Biden enige eer voor de recente gang van zaken in Syrië, hoe onzeker de toekomst ook mag zijn.
“Onze aanpak heeft het machtsevenwicht in het Midden-Oosten verschoven door deze combinatie van steun aan onze partners, sancties, diplomatie en doelgericht militair geweld wanneer dat nodig is”, zei hij.
